گروه بین‌الملل مشرق - با گذشت نزدیک به‌ یک ماه از پایان مدت قانونی ریاست مسعود بارزانی بر اقلیم کردستان که در 19 اوت به پایان رسید، هم اکنون بحران ریاست در اقلیم کردستان آشکارتر شده است؛ بحرانی که نشات گرفته از اختلافات نحوه‌ انتخاب رئیس اقلیم و حدود اختیارات این منصب میان حزب متبوع بارزانی با 4 حزب اصلی اقلیم است.
احزاب اصلی اقلیم کردستان یعنی اتحادیه‌ میهنی (یکیتی)، جنبش تغییر (گوران)، اتحاد اسلامی (یکگرتو) و جماعت اسلامی (کومل) خواستار برقراری سیستم پارلمانی در اقلیم هستند و بر اساس شیوه ای که از سوی این احزاب مطرح شده است، انتخاب رئیس اقلیم بایستی از سوی پارلمان صورت پذیرد که در این صورت منصب ریاست اقلیم به منصبی تشریفاتی تبدیل خواهد شد.

در مقابل خواسته ای که این احزاب مطرح کرده اند، حزب دموکرات کردستان (پارتی)، حزب متبوع بارزانی همچنان که بر ابقای مسعود بارزانی رهبر این حزب در منصب ریاست و انتخاب رئیس اقلیم به شیوه برگزاری انتخابات پافشاری دارد، با سیستم پارلمانی مخالفت می کند. در حال حاضر نشست های فشرده‌ 5 حزب اقلیم که‌ به‌ نشست 4+1 (پارتی در مقابل این چهار حزب) معروف شده‌ است برای حل این مسئله‌ که تبدیل به‌ بحرانی عمیق در اقلیم شده‌ است همچنان ادامه‌ دارد. هفتمین نشست از این سری نشست ها 13 سپتامبر برگزار شد. به دنبال این نشست ها و عدم حصول توافق، تهدید به‌ انحلال دولت اقلیم از سوی حزب دموکرات کردستان مطرح شده است. با این حال محتمل ترین گزینه‌ برای حل مسئله ریاست اقلیم کردستان برگزاری انتخابات زودهنگام است.
گفتنی است که گر چه در آخرین انتخابات پارلمانی اقلیم حزب پارتی بیش ترین آرا را کسب کرد، اما دولت اقلیم بر اساس توافق بین احزاب تشکیل شد. از سال 2005 نهاد ریاست بر اساس مصوبه پارلمان تأسیس شده است و در 31 ژانویه همان سال و با رأی نمایندگان پارلمان ریاست بارزانی بر اقلیم شروع شد. با توجه به تصویب پارلمان مبنی بر انتخاب مستقیم ریاست اقلیم، در دوره دوم بارزانی با رأی مستقیم مردم انتخاب شد و ریاست وی تا 2013 ادامه داشت. در حالی که در آن سال مدت قانونی ریاست وی بر اقلیم تمام شده بود اما نمایندگان اتحادیه میهنی و حزب دموکرات کردستان در 30 ژوئن 2013 توافق کردند که انتخابات ریاست اقلیم برای دو سال به تعویق بیفتد. همین طور در آن سال توافق شد که تمدید مدت ریاست برای بار دیگر تکرار نشود.

وضعیت سیاسی موجود در اقلیم از سوی برخی افراد به علامتی از عدم وجود هوشیاری سیاسی در اقلیم تعبیر شده است اما عامل اصلی به وجود آمدن بحران در اقلیم کیست؟ اگر بارزانی پس از اتمام مدت قانونی ریاست اش بر اقلیم از قدرت کناره گیری می کرد، آیا چنین بحرانی به وجود می آمد؟ سوال مهم تر این است که چرا بارزانی از قدرت کنار نکشید و دلیل پافشاری وی بر تمدید مدت قانونی چیست؟ آیا بارزانی از برگزاری انتخابات هراسی دارد؟

قادر رزگه یی، نماینده اتحادیه میهنی بارزانی را عامل بحران در اقلیم دانسته است. وی تاکید می کند که بارزانی می تواند این بحران را پایان دهد؛ چرا که شخص بارزانی این مشکل را به وجود آورده است اما بارزانی می خواهد برای همیشه رئیس اقلیم بماند.

پافشاری بارزانی بر بقای ریاست اش در اقلیم امری غیر قانونی است؛ چرا که بر اساس قانون اقلیم نامزدی دوباره وی بر پست ریاست ممنوع است. اما در این میان دلیل بارزانی برای پافشاری بر ماندن در منصب ریاست اقلیم در نوع خود بی نظیر است.
وی نشست‌ 23 ژوئن پارلمان کردستان برای بررسی طرح های اصلاح قانون ریاست اقلیم را به‌ عنوان کودتا توصیف و همین موضوع را دلیل عدم برکناری اش از ریاست اقلیم مطرح کرده است. گفتنی است که این نشست با اصرار و پافشاری احزاب اتحادیه‌ میهنی(یکیتی) جنبش تغییر(گوران) اتحاد اسلامی(یکگرتو) و جماعت اسلامی(کومل) برگزار شده است و این در حالی است که حزب دموکرات کردستان مخالف شدید این نشست بوده است. (1)

چنین واکنشی از سوی بارزانی تحقیر پارلمان محسوب می شود و بیانگر این حقیقت است که تصمیم پارلمان برای بارزانی اندک ارزشی ندارد و خواسته وی بر خواسته نمایندگان مردم ترجیح دارد. با چنین نیتی بارزانی می خواهد افرادی وارد پارلمان شوند که نظرات وی را اجرا کنند نه نظرات مردم.

حال که مدت قانونی ریاست بارزانی به سر آمده است، نگاهی به کارنامه ده ساله وی گویای این حقیقت است که مردم اقلیم با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کنند؛ وضعیت نابسامان کنونی در اقلیم و ناامیدی جوانان از یافتن شغل و درآمد مناسب گوشه ای از این حقیقت تلخ است. وجود معضلاتی چون بیکاری، بحران مسکن، مشکلات حوزه‌ بهداشت و درمان، بی عدالتی اجتماعی و عدم اجرای قوانین در اقلیم از جمله میراثی است که بارزانی از خود به جا می گذارد و عدم توجه به این مسائل باعث مهاجرت جوانان از اقلیم شده است.

اختلاف طبقاتی در حوزه های مختلف اقلیم به خوبی قابل مشاهده است؛ به طوری که تنها خاندان بارزانی از وضعیت اقتصادی بالایی برخوردار هستند اما مردم عادی از فقر اقتصادی رنج می برند. بیش از فقر اقتصادی، اختلاف طبقاتی آن ها را می رنجاند.

در چنین وضعیتی بارزانی و حامیان وی سرگرم دعواهای سیاسی بر سر ماندن در قدرت هستند. آیا مردم اقلیم همچنان به چنین شخصی که به فکر بقای قدرت خویش است اعتماد دارند؟ حال چنین شخصی خواستار تمدید مدت ریاست خود بر اقلیم است!

در چنین شرایطی برخی به عدم نیاز به چنین سمتی در اقلیم تاکید دارند؛ چرا که اقلیم بخشی از کشور عراق است و نهادهای موجود (دولت و پارلمان) توانایی انجام امور اقلیم را دارند. در این میان خود بارزانی نیز برای حل بحران به وجود آمده در اقلیم با احزاب دیگر همکاری نمی کند. در مقابل یوسف محمد رئیس پارلمان کردستان عراق، پارلمان را تصمیم گیرنده‌ نهایی در مسئله ریاست اقلیم می داند که این موضوع حزب متبوع بارزانی را عصبانی کرده است.
سوران عمر نماینده حزب جماعت اسلامی (کومل) در پارلمان کردستان اعلام کرده است که پارتی صبح روز 19 اوت 2015 که قرار بود پارلمان کردستان همزمان با پایان مدت قانونی ریاست مسعود بارزانی بر اقلیم نشستی فوق العاده را برگزار کند، قصد حمله به صحن پارلمان و ضرب و شتم و حتی کشتن یوسف محمد صادق رئیس پارلمان، خود سوران عمر، بیگرد طالبانی رئیس فراکسیون یکیتی و برزو مجید رئیس فراکسیون گوران را داشته است. (2)

با این اوصاف عدم تکرار اشتباه تمدید مدت ریاست بارزانی برای بار دوم مورد تاکید عادل مراد، رئیس شورای مرکزی اتحادیه‌ میهنی (یکیتی) قرار دارد؛ چرا که در مدت ریاست بارزانی بر اقلیم اوضاع رو به وخامت گذاشته است و به‌ دلیل سخنان مطرح شده‌ در خصوص تشکیل دولت کردی روابط بین اربیل و بغداد دچار تنش شده‌ است.

هم اکنون خاندان بارزانی بر تمام پست های سیاسی و امنیتی تسلط یافته اند و هیچ مبادله قدرتی انجام نگرفته است، چنین وضعیتی باعث می شود که زمینه های فساد به راحتی رشد کند.

عزت صابر، نماینده اتحادیه‌ میهنی که عضو کمیسیون دارایی در پارلمان کردستان است ادعا کرده است که 8000 عضو پارتی از سال 1996 تاکنون به ‌صورت غیر قانونی از بودجه استان سلیمانیه حقوق دریافت کرده ‌اند و هم ‌اکنون نخست ‌وزیر طی دستوری رسمی پرداخت حقوق آن‌ ها را به وزارت دارایی انتقال داده است. وی اشاره کرده است که 26 هزار نفر تحت عنوان بازنشستگان «قیام ایلول» وابسته به حزب دموکرات از سال 1992 حقوق دریافت می ‌کنند و به‌ 250 هزار عضو دیگر این حزب به‌ صورت غیر قانونی حقوق پرداخت می ‌شود و باید قرارداد استخدامی این افراد نیز لغو گردد. (3)

عماد احمد، سخنگوی رسمی حزب اتحادیه میهنی کردستان (یکیتی) نیز ضمن اشاره به مشکلات جدی کنونی اقلیم از جمله جنگ با داعش و قطع حقوق کارمندان اقلیم از سوی بغداد بر مخالفت این حزب با گرسنه کردن کُردها به ‌منظور تحقق اهداف سیاسی تأکید کرده است. قطع سهم بودجه اقلیم و حقوق کارمندان از سوی بغداد در حالی انجام می شود که یکی از اصلی ترین مقصران چنین امری شخص بارزانی است؛ چرا که تنش با بغداد این نتایج را در پی داشته است.

فروش نفت به اسرائیل یکی از موضوعات تنش زا است که اقلیم هنوز به این کار ادامه می دهد. حتی همکاری با داعش در برخی زمینه ها باعث شده است که بارزانی از دو جبهه ضربه بخورد؛ اولا موجب تشدید تنش ها با بغداد شده است و ثانیا داعش خود اقلیم را به خطر انداخته است و در صورتی که مقاومت پیشمرگ های کرد نبود، اکنون وضعیت اقلیم بسیار متفاوت تر می شد.

اتخاذ چنین سیاست های اشتباهی در حوزه منطقه ای نیز برای اقلیم گران تمام شده است. ایران یکی از نمونه هایی است که در صورت تداوم سیاست های اشتباه از سوی اقلیم، در دراز مدت برای آن ها از دست رفته خواهد بود؛ هر چند که جمهوری اسلامی ایران در سیاست های منطقه ای خویش تامل زیادی به خرج می دهد و یکی از بهترین نمونه ها در میانی گری بحران ریاست اقلیم قابل مشاهده است. اقلیم کردستان به کشوری مثل ایران در کوتاه مدت و دراز مدت نیازمند است؛ چرا که ایران به صورت کلان نقش ویژه ای در مسائل عراق ایفا می کند و مسئولین اقلیم نیز به چنین امری واقف هستند.

 

سلب اعتماد از بارزانی نتیجه معامله گری های وی در حوزه داخلی و خارجی است؛ به طوری که حاضر است با همه معامله کند و هر کسی را بفروشد. فروش نفت به اسرائیل از نمونه های آشکار چنین رفتاری است. همکاری با داعش که تاثیرات تخریبی زیادی را در ایجاد تنش با بغداد به همراه داشته است، از نمونه های دیگر این معامله گری است. فاصله گرفتن از ایران و نادیده گرفتن همکاری های کشورمان با اقلیم موجب ایجاد تردیدهایی در روابط دو کشور شده است.

رفتار اشتباه در برخورد با مساله کردهای منطقه و به ویژه نسبت به کردهای ترکیه که به ازای گسترش روابط با ترکیه انجام شد، از دیگر اشتباهات در حوزه سیاست خارجی بارزانی محسوب می شود. البته اختلافات دراز مدت با سران کرهای سوریه و ترکیه در ایجاد چنین رفتاری بی تاثیر نبوده است. بارزانی در جاهایی پا را فراتر از این گذاشت و به بعثی ها نیز پناه داد. به هر حال اشتباهات پی در پی موجب کاهش محبوبیت وی در اقلیم و کشورهای منطقه شده است که مسلما برای وی گران تمام خواهد شد. در آینده سیاسی اقلیم نیز در صورت عمل به قانون، بارزانی بایستی از قدرت کناره گیری کند اما در صورتی که به قانون احترام گذاشته نشود، احتمالات دیگری ممکن خواهد بود که در مجموع به نفع بارزانی تمام نمی شود.

منابع:
(1) http://www.farsnews.com/printable.php?nn=13940406000716
(2) http://www.awene.com/ar/article/2015/09/08/44912
(3) http://kurdpress.com/Fa/NSite/FullStory/News/?Id=90915